- Осетинское застолье
- С востока на запад
- Начало трапезы: обряд трех пирогов
- «Ваш тост до нас дошел»
- Тосты на осетинском застолье
- За что пьют на осетинском застолье
- Осетинские тосты за столом
- Осетинские тосты
- Стыр Хуыцауы сидт
- Последовательность молитв за осетинским молитвенным столом
- Осетинские тосты
- Последовательность молитв за осетинским молитвенным столом
- Немые аланы. Неужели до Бога доходят только молитвы на осетинском?
- Издан молитвослов на осетинском языке
Осетинское застолье
Осетинские застолья совсем не похожи на наши разудалые гулянки, даже если повод к ним появляется самый радостный. Ни рождение в семье ребенка, ни юбилей, ни большой религиозный праздник не могут нарушить традиционного порядка, которому следуют аланы в своих застольных традициях тысячи лет.
Есть в этом что-то языческое – в непременном обряде трех пирогов, совершаемом в честь небесных и земных стихий, в трепетном отношении к подаваемым блюдам, их количеству и порядку чередования.
Незыблемая патриархальность и строгая иерархичность – еще одни характерные черты осетинского застолья, которые стразу бросаются в глаза любому гостю, впервые участвующему в родовой трапезе.
С востока на запад
Большой обеденный стол, за который потом рассядутся гости, размещают в направлении с востока на запад. Западная часть стола – место особое: туда усаживается хистар, а остальные гости рассаживаются в строгой иерархии – чем ближе к старшему, тем почетнее место, чем ближе к востоку – тем больше молодых лиц.
Западная часть стола – еще и место, где ожидают начала торжества исходящие жаром и упоительным ароматом три пирога на круглом подносе: именно с этого обряда и молитвы у осетин принято начинать трапезу.
Человеку, впервые приглашенному на осетинское застолье, нужно быть очень внимательным: опростоволоситься – легче легкого, если не знать правил рассадки за столом и по ошибке занять место одного из старейшин.
Начало трапезы: обряд трех пирогов
К столу подают пироги с тремя начинками – просто с сыром (уалибах), с сыром и картошкой (картофджин), с сыром и свекольной ботвой (цахараджин). Это – дар, предназначенный Богу, Солнцу и Земле.
Пироги перед подачей щедро пропитывают маслом и складывают стопкой, чтобы потом раздвинуть их в разные стороны перед нарезкой. Смысл этого действа таков: и Господь, пославший обильную трапезу, и стихии должны увидеть, что всем им испекли и принесли в дар по пирогу, никого не забыли и не проявили неуважения.
Раздвигает пироги кто-то из старейшин, сидящих рядом с хистаром, причем верхний пирог (уалибах) всегда поворачивают влево от распорядителя.
Хистар распоряжается наполнить бокалы и начинает читать молитвы, чтобы освятить пироги. После освящения выпечку опять сдвигают в аккуратную стопку и уырдыгстаг – молодой участник застолья, выбранный специально для обслуживания гостей, – разрезает пироги по диаметрам так, чтобы получилось восемь частей.
Резать нужно не только аккуратно, но и не поворачивая блюдо с пирогами: поворот считается дерзостью и вызовом Богу – ведь только он может вращать Землю, направлять в разные стороны человеческие судьбы, а смертным вертеть блюдом с жертвенными дарами никак нельзя!
К еде приступают, как только закончена молитва, разрезаны пироги и произнесен первый тост: до этого момента никто не имеет права даже прикоснуться к яствам. Это правило касается и малышей – их с раннего детства учат управлять своими желаниями и капризами.
«Ваш тост до нас дошел»
Красноречием и витиеватостью осетинские хистары не уступят никому на Кавказе: во время застолья тосты звучат почти постоянно. Как и у других кавказских народов, во время их произнесения важна преемственность.
Осетинский вариант известной грузинской присказки «алаверды» в переводе звучит примерно так: «Ваш тост до нас дошел, уважаемые старейшины». Это говорит самый молодой гость, сидящий с восточной стороны стола.
Задача всех, кто будет продолжать начатый хистаром тост, – добавить что-то «в тему» к сказанному старейшиной.
Пока произносятся тосты, все присутствующие молчат, внимательно слушают и не прикасаются к еде – разве что могут отхлебнуть немного воды или другого напитка, если жажда совсем уж одолела от огненной остроты съеденной пищи.
Тосты на осетинском застолье
Первый. Завершив чтение молитв и освятив осетинские пироги, старший («хистар») произносит тост за единого Бога («Иунаг Кадджын Стыр Хуыцау»), чокается сначала со вторым, а затем с третьим старшим. В Осетии нельзя пить молча. Каждый гость обязан в краткой форме передать смысл тоста следующим двоим (тем, кто сидит напротив и рядом), чокнуться с ними и только после этого выпить и съесть кусок пирога. При этом соблюдается строгая последовательность – от старшего к младшему, то есть от начала стола к концу. Одновременно только три или пять человек могут держать бокалы: четное количество разрешено только на поминках. Принцип таков: один гость выпивает за сказанное, очередь переходит к следующему, а сидящий четвертым от только что выпившего поднимает бокал, чтоб дополнить тройку.
Произношение тостов. Когда старший произносит свой тост, принято прервать разговор, приостановить прием пищи и внимательно его послушать. Осетины во все времена относились к пище сдержанно, даже к популярным осетинским пирогам. До сих пор в ходу поговорка: «На пир уходи сытым, возвращайся голодным». Находясь в гостях, нельзя показывать аппетит: пироги и другие блюда нужно есть, не торопясь. В Осетии нельзя что-то «выбрасывать» из тоста старшего, но можно добавлять по теме. Последний сидящий, когда до него доходит тост, встает и обращается к старшим: «Уважаемые старшие! Ваш тост до нас дошел». После этого старший говорит следующий тост.
Второй тост. Далее произносится тост за покровителя всех мужчин, воинов и путников Уастырджи, который с приходом христианства стал ассоциироваться с образом Святого Георгия. Уастырджи – самый почитаемый святой среди осетин. «Хистар» просит святого о том, чтобы в дороге мужчин сопровождали верные друзья и удача, а у молодежи всегда были силы защищать родную землю.
Третий. Третий тост посвящается поводу, по которому собрались гости: благосклонности святого, в честь которого устроен праздник, возвращению из армии, рождению ребенка, счастливому браку, дню рождения и т.д. Произносить тост и выпивать нужно стоя, если повод радостный. На осетинских поминках можно высказаться стоя, но пить полагается сидя.
Почетные бокалы. Сказав три тоста, старший может передать слово второму старшему, на месте которого обычно сидит представитель принимающей семьи или рода («фысым»). Второй старший благодарит гостей за честь, которую они оказали своим присутствием, и выпивает за здоровье всех сидящих за столом. Он также может от имени старших своего рода преподнести всем присутствующим почетные бокалы в знак признательности и уважения. Отказаться от почетного бокала – значит обидеть преподносящего, нежелание пить – дурной тон и нарушение Агъдау (неписанного свода правил жизни). Если гость вообще не употребляет алкоголь или планирует после застолья сесть за руль, он может пригубить напиток и извиниться, объяснив ситуацию.
Молитвы. После первых трех-четырех тостов «хистар» возносит осетинские молитвы:
- покровителю дома («Бынаты хицау»), чтобы защищал дома всех гостей от невзгод;
- покровителю домашних животных Фалвара и Покровителю урожая Уацилла;
- «Мады Майрам» (обычно за женским столом), чтобы женщины были счастливы, здоровы и растили такими своих детей.
В разных районах Осетии также упоминают Тутыр, Хетаджы Уастырджи, Рекомы Дзуар и других святых. Раньше праздники длились по несколько дней, готовилось много осетинских пирогов, гости произносили десятки тостов.
За что пьют на осетинском застолье
Тост первый – во славу Господа, Земли и Солнца. С него начинают, как уже говорилось, любое застолье.
Второй бокал выпивают за покровителя мужчин – осетинского святого Уастырджы. Пьют, как и произносят тост, стоя.
И только тост третий хистар произносит в честь повода, по которому собрались гости в хлебосольном доме.
После третьего тоста в некоторых семьях гостям дарят почетные бокалы в знак особого расположения и признательности. Разумеется, их не дарят пустыми: в каждый налит напиток, который гость должен выпить со словами благодарности.
Осетинские тосты за столом
в). О тех, чья свадьба:»Пусть в счастливый день соединятся Хасан и Роза, пусть состарятся вместе, душа в душу. Пусть не запачкают своего лица, крепко свяжут друг с другом две фамилии!»
***
Раздвигает пироги кто-то из старейшин, сидящих рядом с хистаром, причем верхний пирог (уалибах) всегда поворачивают влево от распорядителя.
***
Задача всех, кто будет продолжать начатый хистаром тост, – добавить что-то «в тему» к сказанному старейшиной.
***
Тост первый – во славу Господа, Земли и Солнца. С него начинают, как уже говорилось, любое застолье.
***
И только тост третий хистар произносит в честь повода, по которому собрались гости в хлебосольном доме.
***
– Нельзя произносить тост или выпивать до того, пока не выпил сидящий за столом выше. Когда тот произносит тост, необходимо внимательно слушать, чтобы понять о чем речь.
***
– Во время произнесения тоста кем-то из старших молодые дружно и громко поддерживают тост возгласом «Омен Хуыцау!» или «Омен уæд!».
— Хуыцау, табу Тебе!
— Хуыцау, мы все, и стар и млад, и мужчины и женщины, доверяем тебе свои судьбы — прими их под Свое покровительство.
***
— Хуыцау, все, что случается с нами — и радости и горести -все происходит с твоего ведома. Яви нам Свою милость -сделай так, чтобы мы всегда возносили молитву Тебе с тремя пирогами!
***
Ацы кувинæгтæ Дæу тыххæй сты
Æмæ хуыздæр кæй кувинаг æмæ курдиат райстай
Уый æмбал нæ фæкæн.
***
Дæ кувæг адæм стæм
Æмæ нын нæ зæрдæйы мæт макуы бауадз. Хъæлдзæг, амондджын, æнæниз цы уæм, уыцы хорзæх нын ракæн!
***
- Мыкалгабыр, дæуæн дæр нæ кувинаг барст фæуæд. Фыдбылыз-иу дард акæн, амонд хæстæг. Бæркад дæттæг дæ æмæ нын нæ куысты бирæ бæркад ратт!
***
Уæдæ, Фæлвæра, нæ фос дæ бар сты. Фылдæрæй фылдæр нын сæ кæн! Хуыцау æмæ дзуæртты бæрæгбæтты нæ бон кусарт кæнын куыд уа!
***
— Хъæриуы зæдтæ, табу уæхицæн! Зæдты тæрхондоны бадут, -Амондджын тæрхон цы рахæссат, Уымæй нæ фæхайджын кæнут!
***
— Хуыцауы дзуар, Хуыцаумæ цæуæг дæ æмæ Хуыцауæй цы хорздзинæдтæ æрхæссай, Уымæй-иу нын дæ цæст бæарзæд!
***
- — Арвы Уацилла æмæ Фосы Фæлвæра, Цы хор æмæ цы фосыл хæст стæм, Уый нын куывдты хæринаг фæкæн.
***
— Саухъæды бæлæстæй быдыры цæхæрадон чи скодта, Хетагджы дзуар, табу дæхицæн! Дæуæн дæ тыхсты уысмы хъæд цы æххуыс бакодта, Уыцы æххуысгæнæг дæ кувæг адæмæн фæу!
***
— Мæздæджы Мады Майрагм, табу дæхицæн! Уыцы фæсивæд паддзахы быдырты æнæ мад, æнæ фыд сты
Æмае сын ды мад, фыды рæвдауæг фæу!
***
Цыргъобауы зæдтæ æмæ дауджытæ! Табу уæхицæн! Нæ быдыртæй нæм цы хор æрбахауа, Уый нын куывдты æмæ чындзæхсæвты хæринаг фæкæнут!
***
Нæ рæзгæтæй æмæ нæ бæлццæттæй зæрдæрухс куыд уæм
Аходæггаг — кæстæрмæ, уый фæстæдæр райгуырди, Æнæтæригьæддæр у æмæ хуымилийагæй уый хъуамæ сахода.
***
Уæдæ нын сыхбæстæ ис æмæ уыцы сыхбæстима-кæрæ дзийы æмбаргæйæ, уарзонæй куыд цæрæм, Ахæм амонд нæ уæд!
***
- Бæрæгбон у, æмæ хистæртæн Хуыцау ахæм ахъаз бакæнæд
Æмæ сæ кæстæртæ фылдæрæй-фылдæр, амондджынæй-амо ндджындæр куыд кæной!
***
Зæдтæ бирæ сты, бирæ адæм сæм фæкуывтой. Нæ фыдæлтæн бирæ хорздзинад куыд дævттой
Хохæй быдырмæ цы дзуæрттæ ис
Уыдон нын кæддæриддæр æххуысгæнæг куыд уой
Ахæм амонд нын Хуыцау раттæд!
***
Фидæнмæ ноджы хуыздæр нывондтæ куыд æрхæссæм
Йе сызгъæринбазыр Уастырджи, Ахсæв де ‘хсæв у, æмæ дын табу уæд!
***
Ахсæв дын бирæ адæм дæ ном ардзысты, -Уыдонæй хуыздæрæн кæй куывд айстай, Нæ куывд дæр уый æмбал фæкæн.
***
Уастырджи! Нæ бæлццæттæ де уазæг, Сæ хæдзæрттыл æнæмаст, æнæфыдбылызæй, дзæбæхæй æмбæлæнт!
***
- Байраджы бæхгæнæг, лæппуйы лæггæнæг Уастырджи
Ацы саби-чызджы амондджын фæкæн
Иге райгуырагн хæдзарæй йæ цæрæн хæдзармæ амондджындæр къах чи æрбавæрдта
— Бинонтæн адджын куыд фæуа, сыхбæстæн уарзон, Дыууæ кæстæрæн с&aeli;g хорз фæллой æмæ се ‘гъдау адæмы æхсæн нымад куыд уой!
***
Дæлимонтæ, бæркадæфтауджыт æ
Мæнæ нæ къухы цы ис, нæ разы цы ис
Уый уын бирæйы бæсты фæцæуæд
Уымæй æндæр нæм бар ма дарут.
***
Абон бирæ адæм сымахæн уæ ном зæгъынц
Æмæ, хуыздæр кæй кувинæгтæй саходдзыстут
Мах кувинæгтæ дæр уыдон æмбал фæуæнт.
***
Дзырдтæй уæ нæ фæсайдзыстæм
Фæлæ нæ къухы цы цæхх æмæ кæрдзын уа
Уый-иу уын барст уæд
Бурхъус нæл фысæй физонджыты хуызæн-иу сæ саходут.
Махмæ та гыццыл куы уа
Уæддæр дзы бирæ бævркад куыд уа
Уый нын уæ цæст бауарзæд.
***
.Æмæ уын мах дæр уæ ном азæй-аз хуыздæр куыд мысæм
Нæ зæрдыл уæ хорзæн куыд дарæм, Сымах та нын, бæркадæфтауджыт æ, бирæ хæрзтæ ракæнут.
***
- Абон уын цы скодтам, уыдон уын хæлар уæнт, Уыдонæй æндæрмæ нын бар мацæмаг дарут. Сызгъæрин фæндæгтыл цæут, уæ сызгъæрин хъустæй нæм хъусут.
***
При чокании стаканами, уровень стакана младшего должен быть чуть ниже уровня стакана старшего.
***
— Курение за столом – проявление неуважения к окружающим. Если терпеть невмоготу, всегда (после трёх тостов) можно отпроситься у старших и выйти покурить.
***
— Если старшие встают, чтобы произнести очередной тост, все остальные должны также встать.
***
— Нельзя произносить тост или выпивать до того, пока не выпил сидящий за столом выше. Когда тот произносит тост, необходимо внимательно слушать, чтобы понять, о чем речь.
***
- — Во время произнесения тоста кем-то из старших молодые дружно и громко поддерживают тост возгласом «Амен Хуыцау!» или «Амен уад!».
Однако, этого никогда нельзя делать на поминках.
***
Тбау Уацилла, дарующий счастье, избавляющий от бед, уничтожь наши несчастья, укрепи нашу удачу! Пусть будет счастье в каждом доме в каждой семье!
***
***
б). Да прибудет к нам путник во здравии! Он успешно закончил свой поход, не допустил бесславных дел, пусть живет в почете и счастье!
***
***
Да будет над нами благословение Хозяина Места! Да будут счастливы прекрасные события, происходящие в этом месте, пусть семья насладится жизнью, и да будут удачны их дела!
***
Аларди, покровитель детей, наши дети твои гости! Если придешь в нашу страну оставь нас веселыми и счастливыми. Дети твои гости и Божьи гости, да будет нам твое благословение!
***
Хетаджи Уастырдж и «Фарн» Вселенной, дайте такого счастья, чтобы во вселенной победил мир, чтобы молодежи никогда не понадобилось воевать, пусть будет занята только трудом!
***
Дай Бог счастья и изобилия, чтобы в доме даже от малой работы было изобилие и большое счастье да будет на то воля Мыкалгабырта, Хлебного Уацилла и Овечьего Фалвара.
***
Хуыцау, хорздзинадæй кæй зæрды цы ис, уыдон сæ къухы куыд æфтой, уыцы хорзæх ракæн!
***
Фæсивæд рæствæндаг куыд уой кæддæриддæр, Бæстæ сабыр куыд уа, Адæм кæрæдзийы куыд æмбарой, Дунесфæлдисагг, уыцы хорзæх ракæн!
***
— Уæ, Дунерафæлдисагг Хуыцау
Абон цы дыууæ мыггаджы æмæ дыууæ кæстæры амонды тыххæй кувæм
Уый рæстмæ фæкæн! Кæрæдзи уарзгæйæ куыд фæцæрой
Сæ хæстæгдзинад мыггагæй мыггагмæ фидардæр куыд уа
***
Дыууæ кæстæры æмзай-æмзæронд куыд бауой æмæ дыууæ мыггаджы кæрæдзиуыл куыд бæттой!
***
Байраджы бæхгæнæг, лæппуйы лæггæнæг Уастырджи
Ацы саби-чызджы амондджын фæкæн
Иге райгуырагн хæдзарæй йæ цæрæн хæдзармæ амондджындæр къах чи æрбавæрдта
— Бинонтæн адджын куыд фæуа, сыхбæстæн уарзон, Дыууæ кæстæрæн сæ хорз фæллой æмæ се ‘гъдау адæмы æхсæн нымад куыд уой!
***
— Уæ Мады Майрæм, уæдæ йæ авд лæппуйы мад фæкæн
Иæ авд лæппуйæн авд авдæны куыд ауза, Цы бинонтæм æрцыд, уыдонмæ лæппуйы кæхцытæ куыд фæхæссой!
***
Тбау Уацилла, фыдбылызæй нæ бахиз, Дуне сабыр куыд уа, æмæ нæ кæстæрты чындзæхсаевты абонау куыд бадæм!
***
Афтæ ма чи зæгъа зæдтæй, мæ ном куы ссардтаиккой
Уæд æз хуыздæр баххуыс кодтаин, зæгъгæ, Уымæн дæр нæ кувинæггаг барст уæнт!
***
Уæ Дунерафæлдисæг Кадджын Хуыцау, Абон цы дыууæ мыггаджы æмæ дыууæ кæстæры циндзинадыл кувæм, Уый рæстмæ фæкаæ!
***
Сæ хæстæгдзинад мыггагæй мыггагмæ фидар æмæ уарзон куыд уа
Дыууæ кæстæры сæ фидар зонд æмæ фæллойæ адæмæн уарзон куыд уой!
***
Байраджы бæхгæнæг, лæппуйы лæггæнæг Уастырджи
Ацы саби-чызджы рæствæндаг фæкæн!
***
Уæ Бынаты Хицау, йæ ног бынатмæ амондджын къах бавæрæд
Æнæниз куыд уа, йæ къаимæ дзы адджынæй куыд цæра!
***
Тбау Уацилла! Фыдбылызæй нæ бахиз
Дуне сабыр куыд уа
Нæ кæстæрты чындзæхсæвты куыд бадæм!
***
Зæдтæй ма афтæ чи зæгъы, мæ ном куы ссардтаиккой
Уæд æз хуыздæр æххуыс бакодтаин, Уыдонæн дæр барст уæнт не ‘ртæ чъирийы!
***
— Кæддæриддæр нын æххуысгæнæг куыд уа
Бæрæгбон у, æмæ ныл афæдзæй-афæдзмæ домбайдæрæй куыд цæуа
Уастырджийы бонтæ сты, æмæ Уастырджи хуыздæр ахъаз кæмæн ракодта
Мах дæр уый æмбал куыд уæм, Ахæм амонд нæ уæд!
***
Бинонтæ стæм, æмæ домбайдæр бинонтæ чи фæци. Стыр Бæрзонд Хуыцау хуыздæр хæрзтæ кæмæн ракодта
Мах дæр уыдон æмбал куыд уæм, Ахæм хорзæх нæ уæд!
***
Уæдæ нын сыхбæстæ ис æмæ уыцы сыхбæстима-кæрæдзийы æмбаргæйæ, уарзонæй куыд цæрæм, Ахæм амонд нæ уæд!
***
Бæрæгбон у, æмæ хистæртæн Хуыцау ахæм ахъаз бакæнæд
Æмæ сæ кæстæртæ фылдæрæй-фылдæр, амондджынæй-амондджындæр куыд кæной!
***
Уæдæ афæдзæй-афæдзмæ кусæрттæ фæкæнæм, Æмæ сæ Стыр Хуыцау йæхимæ адджынæн кæмæн айста
Мах дæр уый æмбал цы фæуæм
Уастырджи нын кæддæриддæр æххуысгæнæг куыд уа.
***
Зæдтæ бирæ сты, бирæ адæм сæм фæкуывтой. Нæ фыдæлтæн бирæ хорздзинад куыд дæттой
Хохæй быдырмæ цы дзуæрттæ ис
Уыдон нын кæддæриддæр æххуысгæнæг куыд уой
Ахæм амонд нын Хуыцау раттæд!
***
Тæтæртупп нæ сæрты тæхагг у, æмæ нын нæ цонг домбай куыд кæна, уыцы амонд нæ уæд!
***
Дуне сабыр куыд уа, зæххы къорийыл адæм сæ кæрæдзийы куыд уарзой, Уыцы амонд нæ уæд!
***
Къæсæры Уастырджи нын нæ къæсæр домбай куыд кæна
Нæ фæндæгтæ та рухс, Уыцы амонд нæ уæд!
***
Гъеныр, уазæгæй чи ‘рбамбæлди, хæстæгæй чи ‘рбамбæлди
Уыдон дæр амондджын куыд уой, Уыцы хорзæх нын ратт.
***
Кусæрттаг хъабыл уæд
Афæдзæй-афæдзмæ амондджын бæрæгбæттæ куыд кæнæм
Оммен чи загъта, уыдоны цардамонд дæр бирæ уæд!
***
Уæ, тæхгæ-нæргæ сызгьæрин Уастырджи, Хуыцауæй зæхмæ ирон адæмы минæвар дæ, Хуыцаумæ дын фæндаг ис, æмæ дзы ирон адæмæн хорздзинæдтæ курæг у!
***
Уæ зæлдагбоцъо уæларвон Уастырджи, Зæхмæ ирон адæммæ Хуыцауæй æххуысмæ æртæхыс, æмæ де ‘рбадæн бынæттæ алы ран дæр куывддонтæ систы.
***
Ирон адæмы Цæгатæй — Хуссарæй, хохæй — быдырæй иу кæныс
Фарн сыл æфтауыс, сæ ныфс дæ
Нымдгæнгæ дæ бынмæ кувынмæ, курынмæ цæуынц
***
Горæты дзуæрттæ, Ирыхъæуы зæд, Уæ быны цæрæм, табугæнæг уын стаем, æмæ нæ уæ хорзæх уæд!
***
Уæ, Сыгъдæг Мады Майрæм, Моймæдзыд сылгоймæгтæ де ‘вджид сты æмæ сыл дæ хорзæх тау!
***
Нæлы дзуар, тырынтæ ды гуырын кæныс, æмæ чындзытæн фырттæ фылдæр куыд гуыра, Уыцы фарн рауадз!
***
Уалдзæджы зæд дæ, æмæ уалдзæджы цы куыстытæ бакæнæм
Уыдон не ‘ппæтæн дæр фæззæджы куывдты хæринаг фæуæнт!
***
Бæркад æфтауæг стут
Æмæ нæ бæркæдтæ Сидæны цæхгæрау уæле исгæ
Бынæй ахадгæ куыд уой!
***
Афæ ма цы зæд, цы дуаг зæгьдзæн, Мæ ном мын куы загътаид, уæд сын æз фылдæр фæахъаз уыдаин
Уымæн дæр табу йæхицæн!
***
Уæдæ нæ омменгæнджыты цæрæццаг хъæлæстæ æдзухдæр Ирыстоны арвы бын куыд нарой, Ахам амонд нæ уæд!
Осетинские тосты
ÆРТÆ ЧЪИРИЙЫ КУВГÆЙÆ
— Хуыцау, табу Дæхицæн!
— Абон Дæ бон у, бирæ адæм Дæм кувынц, Хорздзинæдтæ Дæ курынц
Æмае хуыздæрæн кæй кувинæгтæ, кæй куывд айстай, Уый æмбал мах дæр фæкæн.
—Æнæниз, æнæмаст, хъæлдзæг, амондджын куыд уæм.
— Хуыцау, хорздзинадæй кæй зæрды цы ис, уыдон сæ къухы куыд æфтой, уыцы хорзæх ракæн!
— Фæсивæд рæствæндаг куыд уой кæддæриддæр, Бæстæ сабыр куыд уа, Адæм кæрæдзийы куыд æмбарой, Дунесфæлдисагг, уыцы хорзæх ракæн!
— Хуыцау, нæ чысыл фæллойаг нæ къухы бирæ ис цы уа, уыцы амонд нæ уæд.
— Фыдбылызтæй хызт цы уæм, Нæ кæстæртæн сабыр, рæсугъд фидæн цы уа, уыцы арфæ сæ уæд.
— Стыр Хуыцау, нæ кувинæгтæ Дын барст уæнт æмæ нæ Дæ хорзæх уæд
– Уæ Хуыцау, табу Дæуæн!
– Хуыцау, Дæ рафæлдисгæ адæмæн хорздзинæдтæ Дæ цæст бауарзæд!
– Уæ, Дунерафæлдисагг Хуыцау,
Абон цы дыууæ мыггаджы æмæ дыууæ кæстæры амонды тыххæй кувæм,
Уый рæстмæ фæкæн! Кæрæдзи уарзгæйæ куыд фæцæрой,
Сæ хæстæгдзинад мыггагæй мыггагмæ фидардæр куыд уа
Дыууæ кæстæры æмзай-æмзæронд куыд бауой æмæ дыууæ мыггаджы кæрæдзиуыл куыд бæттой!
– Уастырджи, табу дæхицæн!
Байраджы — бæхгæнæг, лæппуйы — лæггæнæг Уастырджи,
Ацы саби-чызджы амондджын фæкæн,
Иге райгуырагн хæдзарæй йæ цæрæн хæдзармæ амондджындæр къах чи æрбавæрдта,
– Бинонтæн адджын куыд фæуа, сыхбæстæн уарзон, Дыууæ кæстæрæн сæ хорз фæллой æмæ се ‘гъдау адæмы æхсæн нымад куыд уой!
– Уæ Мады Майрæм, уæдæ йæ авд лæппуйы мад фæкæн,
Иæ авд лæппуйæн авд авдæны куыд ауза, Цы бинонтæм æрцыд, уыдонмæ лæппуйы кæхцытæ куыд фæхæссой!
— Хоры Уацилла, Фосы Фæлвæра,
Уæ раттæггаг хор æмæ фосæй æфсæст куыд уæм
— Тбау Уацилла, фыдбылызæй нæ бахиз, Дуне сабыр куыд уа, æмæ нæ кæстæрты чындзæхсаевты абонау куыд бадæм!
— Хетæджы Уастырджи, табу дæуæн дæр! Ирыстон æнæфыдбылызæй куыд баззайа, ахæм арфæ ракæн!
— Бынаты Хицау, дæ бынмæ цы кæстæр æрбахызт, уый амондджын фæкæн!
— Афтæ ма чи зæгъа зæдтæй, мæ ном куы ссардтаиккой,
Уæд æз хуыздæр баххуыс кодтаин, зæгъгæ, Уымæн дæр нæ кувинæггаг барст уæнт!
— Уæ Хуыцау, табу Дæуæн!
— Дæ рафæлдыст адæмæн хорздзинæдтæ Дæ цæст бауарзæд!
— Уæ Дунерафæлдисæг Кадджын Хуыцау, Абон цы дыууæ мыггаджы æмæ дыууæ кæстæры циндзинадыл кувæм, Уый рæстмæ фæкаæ!
— Сæ хæстæгдзинад мыггагæй мыггагмæ фидар æмæ уарзон куыд уа,
Дыууæ кæстæры сæ фидар зонд æмæ фæллойæ адæмæн уарзон куыд уой!
— Уастырджи, табу дæхицæн!
Байраджы — бæхгæнæг, лæппуйы — лæггæнæг Уастырджи,
Ацы саби-чызджы рæствæндаг фæкæн!
— Уæ Бынаты Хицау, йæ ног бынатмæ амондджын къах бавæрæд,
Æнæниз куыд уа, йæ къаимæ дзы адджынæй куыд цæра!
— Уæ Мады Майрæм, уæдæ иæ авд лæппуйы æмæ иу цъæх чызджы мад фæкæн!
Иæ авд фыртæн авд чындзы куыд фена,
Иæ цоты цоты авдæнтæ куыд ауза!
— Тбау Уацилла! Фыдбылызæй нæ бахиз,
Дуне сабыр куыд уа,
Нæ кæстæрты чындзæхсæвты куыд бадæм!
— Хоры Уацилла, хорæфсæст нæ скæн!
— Фосы Фæлвæра, дæ лæвар фосæй куывдты æмæ чындзæхсæвты нывæндтæ куыд кæнæм, Уыцы арфæ нын ракæн.
— Зæдтæй ма афтæ чи зæгъы, мæ ном куы ссардтаиккой,
Уæд æз хуыздæр æххуыс бакодтаин, Уыдонæн дæр барст уæнт не ‘ртæ чъирийы!
— Чырысти рахизырдæм цы дзуар бафтыдта, Уыцы дзуарæфтыд фæкæн ацы хæдзар дæр!
НЫВОНДЫ КУЫВД ДЖЕУÆРГУЫБАЙЫ БÆРÆГБОН
– Стыр Хуыцауы хорзæх нæ уæд!
– Кæддæриддæр нын æххуысгæнæг куыд уа,
Уыцы амонд нæ уæд!
— Бæрæгбон у, æмæ ныл афæдзæй-афæдзмæ домбайдæрæй куыд цæуа,
Уыцы амонд нæ уæд!
—Уастырджийы бонтæ сты, æмæ Уастырджи хуыздæр ахъаз кæмæн ракодта,
Мах дæр уый æмбал куыд уæм, Ахæм амонд нæ уæд!
— Бинонтæ стæм, æмæ домбайдæр бинонтæ чи фæци. Стыр Бæрзонд Хуыцау хуыздæр хæрзтæ кæмæн ракодта,
Мах дæр уыдон æмбал куыд уæм, Ахæм хорзæх нæ уæд!
— Уæдæ нын сыхбæстæ ис æмæ уыцы сыхбæстима-кæрæдзийы æмбаргæйæ, уарзонæй куыд цæрæм, Ахæм амонд нæ уæд!
— Нæ хистæртæ амондджынæй, хъæлдзæгæй сæ кæстæрты циндзинадæй æфсæст куыд уой!
— Бæрæгбон у, æмæ хистæртæн Хуыцау ахæм ахъаз бакæнæд,
Æмæ сæ кæстæртæ фылдæрæй-фылдæр, амондджынæй-амондджындæр куыд кæной!
— Уæдæ афæдзæй-афæдзмæ кусæрттæ фæкæнæм, Æмæ сæ Стыр Хуыцау йæхимæ адджынæн кæмæн айста,
Мах дæр уый æмбал цы фæуæм,
Уастырджи нын кæддæриддæр æххуысгæнæг куыд уа.
Ахæм хорзæх нæ уæд!
— Зæдтæ бирæ сты, бирæ адæм сæм фæкуывтой. Нæ фыдæлтæн бирæ хорздзинад куыд дæттой,
Уыцы амонд нæ уæд!
— Хохæй быдырмæ цы дзуæрттæ ис,
Уыдон нын кæддæриддæр æххуысгæнæг куыд уой,
Ахæм амонд нын Хуыцау раттæд!
— Тæтæртупп нæ сæрты тæхагг у, æмæ нын нæ цонг домбай куыд кæна, уыцы амонд нæ уæд!
— Уæдæ, бæркадджын куыд уæм кæддæриддæр, Уыцы амонд нæ уæд!
— Дуне сабыр куыд уа, зæххы къорийыл адæм сæ кæрæдзийы куыд уарзой, Уыцы амонд нæ уæд!
— Къæсæры Уастырджи нын нæ къæсæр домбай куыд кæна,
Нæ фæндæгтæ та — рухс, Уыцы амонд нæ уæд!
— Гъеныр, уазæгæй чи ‘рбамбæлди, хæстæгæй чи ‘рбамбæлди,
Уыдон дæр амондджын куыд уой, Уыцы хорзæх нын ратт.
— Кусæрттаг хъабыл уæд,
Афæдзæй-афæдзмæ амондджын бæрæгбæттæ куыд кæнæм,
Уыцы амонд нæ уæд!
— Оммен чи загъта, уыдоны цардамонд дæр бирæ уæд!
ХИСТÆРЫ РАКУЫВД ЦИНЫ ФЫНГЫЛ
— О Стыр Хуыцау! Æмбал кæмæн нæй, Цытджын Иунæг Хуыцау, табу Дæхицæн!
— Мæнæ а хæдзары бинонты кувинæгтæ Дын æхцон фæуæнт!
— Æппает дуне рафæлдисæг Дæ, æмæ нæ Дæ хорзæх уæд!
— Ды нæ радтай цардмæ æмæ нæ царды рæсугъд фæндæгтыл араз!
— Дæ быны хорздзинадæй цы ис, Уыдонæй ацы хæдзар дæр хайджын куыд уа, уыцы арфæ ракæн!
— О Стыр Хуыцау, кæддæриддæр дын Дæ ном куывдты æмæ чындзæхсæвты
Æртыгай чъиритæй куыд арæм, Ахæм цард нын рауадз.
— Де сконд зæдтæ æмæ дауджыты хорзæх нæ уæд!
— Уæ, тæхгæ-нæргæ сызгьæрин Уастырджи, Хуыцауæй зæхмæ ирон адæмы минæвар дæ, Хуыцаумæ дын фæндаг ис, æмæ дзы ирон адæмæн хорздзинæдтæ курæг у!
— Дæ рахиз базыры бын сæ бакæн!
— Хуыцауы фыдæхæй сæ хъахъхъæн!
— Иæ хорзæх сыл тау!
— Ды родæй гал кæныс, байрагæй — бæх, лæппуйæ — лæг,
Æмæ нæ кæстæртæ — де уазæг!
— Фыдбылызæй сæ бахиз!
— Бынаты дæр æмæ фæндагыл дæр — Кæддæриддæр дзæбæх куыд уой, Уыцы арфæ сын дæ цæст бауарзæд!
— Уæ зæлдагбоцъо уæларвон Уастырджи, Зæхмæ ирон адæммæ Хуыцауæй æххуысмæ æртæхыс, æмæ де ‘рбадæн бынæттæ алы ран дæр куывддонтæ систы.
Кад дын кæнынц ирон адæм æмæ сæ дæ хорзæх уæд!
— Лæгты дзуар дæ æмæ Ирыстоны лæгхъуаг макуы ныууадз!
— Хетæджы Уастырджи, Тымбылхъæды дзуар, табу дæхицæн!
— Хетæгæн зын сахат цы æххуыс бакодтай, афтæ ауд а хæдзарыл дæр!
— Ирон адæмы Цæгатæй – Хуссарæй, хохæй – быдырæй иу кæныс,
Фарн сыл æфтауыс, сæ ныфс дæ,
Нымдгæнгæ дæ бынмæ кувынмæ, курынмæ цæуынц
Æмæ сæ-иу курдиаты рæстæг дæ хорзæхæй барæвдау!
— Хуыцаумæ кувæг ирон адæм стæм.
Нæ хæхбæстæ – дзуарбадæн, нæ быдыртæ – бæркад-барæн.
Хохæй – быдырæй цыдæриддæр зæд æмæ дуагæн кувæндон ис, табу уæхицæн!
— Нæ зæрдæйы конд куыд у, нæ цард дæр нын афтæ скæнут!
— Æмзонд, æнгомдзинад ныл бафтаут!
— Хъæуæнгом æмæ сыхагуарзонæй куыд цæрæм, ахæм арфæ ракæнут!
— Горæты дзуæрттæ, Ирыхъæуы зæд, Уæ быны цæрæм, табугæнæг уын стаем, æмæ нæ уæ хорзæх уæд!
— Алыхуызон адæмтимæ у нæ цард æмæ, кæрæдзи куыд æмбарæм, уымæн ахъаз бакæнут!
— Хæлардзинад нæ царды нысан куыд суа!
— Уæ, Сыгъдæг Мады Майрæм, Моймæдзыд сылгоймæгтæ де ‘вджид сты æмæ сыл дæ хорзæх тау!
— Дæ раттæггаг кæстæртæ ирон адæммæ фылдæрæй-фылдæр куыд кæной!
— Дзæбæхæй сæ ныййарджыты фæндиаг куыд рæзой!
— Царды хорздзинæдтæй рæвдыд куыд уой, уыцы арфæ ракæн!
— Ныхы дзуар, къайады бардуаг дæ,
æмæ нæ чызджытæ хорз амæндтæ куыд хæссой!
— Нæлы дзуар, тырынтæ ды гуырын кæныс, æмæ чындзытæн фырттæ фылдæр куыд гуыра, Уыцы фарн рауадз!
— Нæ нæлгоймаг фæсивæд тархъæды хуызæн куыд кæна!
— Кæй хæдзары кувæм, уыдон дæр дзы хайджын куыд уой!
— Урс сызгъæрин Аларды æмæ æлхынцъæрфыг Рыныбардуаг, табу уæхицæн!
— Нæ сабитæ – уе уазæг!
— Зæхмæ куы æрцæут, уæд-иу нæ хъазгæ-худгæйæ ныууадзут!
— Уе ‘ргом нæм макуы равдисут!
— Уæ чъылдыммæ уæм сызгъæрин тæбæгъты кувдзыстæм.
— Тхосты дзуар, табу дæхицæн!
— Нæ бæстыл сабырдзинад рауадз!
— Нæ кæстæртæ зындзинадмæ макуы бахауæнт!
— Тыхгæнæгæй сæ бахиз!
— Тыхы сæр нæ макуы бахъæуæд!
— Æвзвæндаджы Уастырджи, табу дæхицæн!
— Нæ кæстæртæ кæддæриддæр фæндагыл сты, æмæ амондджын фæндæгтыл куыд цæуой, Ахæм арфæ сын ракæн!
— Æрджынарæджы Тæтæртупп, æфсæнвæндаджы бар дæумæ ис.
Арыхъы Дурджынбæрзонды Уастырджи, Цыргъобауы дзуар,
Уæлдæфон фæндæгтæ уæ рæзты цæуынц,
.Æмæ-иу нæ фæсивæд фæндараст куыд кæной, уыцы арфæ сæ уæд.
— Æгас хæдзар куыд арой, уый сын уæ цæст бауарзæд!
— О Хоры Уацилла æмæ Фосы Фæлвæра, табу уæхицаен!
— Нæ гонтæ æмæ уæтæртæ хорæй æмæ фосæй дзаг куыд уой!
— Куывдтæ æмæ дзы чындзæхсæвтæ куыд кæнæм, ахæм арфæ нын ракæнут!
— Касуты дзуар, табу дæхицæн!
— Уалдзæджы зæд дæ, æмæ уалдзæджы цы куыстытæ бакæнæм,
Уыдон не ‘ппæтæн дæр фæззæджы куывдты хæринаг фæуæнт!
— Реком æмæ Мыкалгабыртæ, табу уæхицæн!
— Бæркад æфтауæг стут,
Æмæ нæ бæркæдтæ Сидæны цæхгæрау уæле исгæ,
Бынæй ахадгæ куыд уой!
— Хорз хъуыддæгты сæ куыд хардз кæнæм!
— Бахъуыды сахат нæхи къухы куыд уой!
— Агурын сæ куыд нæ хъæуа, ахæм арфæ ракæнут!
— Уæдæ мæнæ бынатæн кувæм,
Æмæ сæ Бынаты Хицауы хорзæх уæд!
— Кæддæриддæр сæ бынаты куывдтæ æмæ чындзæхсæвтæ куыд кæной, Ахæм амонд сæ уæд!
— Наф, хæдзарвæндаджы зæд дæ, æмæ сæ хæдзарвæндаг фидар куыд уа!
— Хорз гуырдтæ дзы куыд хъомыл кæна!
— Мыггагæн нæ, фæлæ æнæхъæн Ирыстонæн дæр кадгæнæг куыд уой!
— Иæ намыс ын уæлдæр куыд сисой!
— Сафа, бинонты æнгомдзинады бардуаг, Æртхурон, къонайы зæд, табу дæхицæн!
— Уæ алыварс цы бинонтæ ис, уыдон кæрæдзийæн уарзон куыд уой!
Кæстæрæй, хистæрæй цардамонд сæ хай!
— Саг алы хорз хъуыддагæй дæр сæ зæрдæ куыд рухс кæна!
— Фæрнджын куыд уой!
— Сæ хæдзар куывддон куыд уа!
— Уыцы арфæтæ сын ракæнут!
— Сæ кувинаг барст уæд, сæ мысайнаг — ист, сæ нывондаг – арфæйаг!
— Ныхасы Уастырджи, табу дæхицæн!
— Нæ ныхæсты фарн æмæ амонд куыд уа!
— Зæдтæ æмæ дауджытæм куыд хъуысой!
— Æвзæргæнæджы куыд сæттой!
— Уыцы арфæ ракæн!
— Цы зæд, цы дуаджы æрымысыдыстæм, кæмæ скуывтам, —
Се ‘ппæты хорзæх дæр уаед а хæдзары, Ацы адæмы, Ирыстоны!
— Афæ ма цы зæд, цы дуаг зæгьдзæн, Мæ ном мын куы загътаид, уæд сын æз фылдæр фæахъаз уыдаин,
Уымæн дæр табу йæхицæн!
— Уæдæ нæ омменгæнджыты цæрæццаг хъæлæстæ æдзухдæр Ирыстоны арвы бын куыд нарой, Ахам амонд нæ уæд !
Стыр Хуыцауы сидт
Дунескæнæг Кадджын Хуыцау, Табу Дæхицæн! Абон Дæ бон у, бирæ адæм Дæм кувынц, хорздзинæдтæ дæ курынц, æмæ хуыздæрæн кæй куывд айстай, мах дæр уый æмбал фæкæн! æнæниз, æнæмаст, хъæлдзæг, амондджын куыд уæм, ахæм амонд нын ратт! Хорздзинадæй кæй зæрды цы ис, уыдон сæ къухы куыд æфтой, уыцы хорзæх ракæн! Фæсивед рæствæндаг куыд уой кæддæриддæр, бæстæ сабыр куд уа, адæм сæ кæрæдзийы куыд æмбарой, ахæм арфæ ракæн! Дунесфæлдисæг Кадджын Хуыцау, фыдбылызтæй нæ бахиз. Нæ кæстæртæн сабыр, рæсугъд фидæн куд уа, уыцы амонд ратт! Нæ кувинæгтæ Дын барст уæд, æмæ нæ Дæ Хорзæх уæд!
Æмбал кæмæн нæй, уыцы иунæг кадджын Хуыцау, табу де ‘стырдзинадæн! Цы кæстæртæ нын радтай, уыдонæй нæ ма фæриссын кæн, фæлæ ма сын фæндон хæрзтæ ракæн.
Последовательность молитв за осетинским молитвенным столом
Эти молитвы занимают важное место в осетинском священнодействии, ошибиться в них нельзя. Правда, в каждом ущелье есть свой, особо почитаемый святой, в зависимости от этого второй или третьи молитвы бывают посвящены своему святому.
Скажем, в Куртатинском ущелье это – Дзивгис, в Архонском и Санибинском – Реком, в Уаллагкоме – Сонгута, в Тибе – Таранджелос, в Тырсыгоме – Саниба и т.д.
1-аг. Стыр Хуыцауы тыххӕй
Дунедарӕг кадджын Стыр Хуыцау, да хорзӕх ӕмӕ нӕ дӕ арфӕ уӕд. Де ‘сфӕлдыст адӕм стӕм ӕмӕ нын дӕ хорздзинадӕй хай бакӕн! Ӕнӕнизӕй, уарзонӕй, ӕнӕмастӕй куыд цӕрӕм, ахӕм амонд на уӕд!
2-аг. Уастырджийы тыххӕй
Уастырджи! Байраг-бӕхгӕнӕг, лаппу-лӕггӕнӕг, фӕндаггоныфарс цӕуӕг дӕ; нӕ бӕлццӕттӕ де ‘уазӕг, бынӕттонтӕ Хуыцауы уазӕг, афтӕмӕй амондджын хъуыдӕгты лӕуд куыд уӕм, ахӕм амонд нын ратт.
3-аг. Тбау-Уациллаӕйы тых-хӕй
ТБАУ-УАЦИЛЛА! Амонддӕттӕг, — фыдбылыз сафаг у. Нӕ фыдбы-лызтӕ нын фесаф, нӕ амонд нын уӕлӕхиз фӕкӕн! Алкӕйы хӕдзары бинонтӕ дӕр амондджын уӕнт!
4-ӕм. Куывд кӕй тыххӕй у
(балццон, ноггуырд, чындзхаст, ӕмӕ афтӕ дӕрддар)
а) Мадымайрӕмы лӕвар — ноггуырд — амондджынӕй схъомыл уӕд! Мыггаггӕн, мад ӕмӕ фыдӕн, дзыллӕтӕн цардыхос хӕссӕг гуырд фӕуӕд! Хъӕбатыр, кадджын лӕг ӕй Хуыцау скӕнӕд!
б) Бӕлццон алыбон ‘гас ӕрцӕуӕд! Йӕ балц хорзӕй ахицӕн кодта, ӕгаддзинад йӕ сӕрмӕ не ’рхаста, кадджын, амондджыннӕй куыд цӕра, ахаем арфӕ йӕ уӕд!
в) Чындзӕхсӕв кӕй тыххӕй у, уыдон: Хасан ӕмӕ Розӕ амондджын бон баиу уӕнт, ӕмкъай — ӕмзайӕ базӕронд уӕнт. Сӕ цӕсгом ма фӕчъизи кӕнӕнт, дыууӕ мыггаджы фидар бабӕттӕнт.
5-ӕм. Бынаты хицауы тыххӕй
Бынаты хицауы хорзӕх нӕ уӕд, бынаты цы рӕсугьд хъуыддӕгтӕ цӕуы, уыдон амондджын фӕуӕнт, бинонтӕ дзы цардӕй бафсӕдӕнт, сӕ хъуыддӕгтӕ рӕстмӕ цӕуӕнт кӕддӕриддӕр!
6-ӕм. Алардыйы тыххӕй
Аларды — сывӕллӕтты дзуар, нӕ сабитӕ де ‘уазӕг! А бӕстӕм куы ‘рцӕуай, уӕд нӕ хъазгӕ-худ-гӕйӕ ныууадз. Сабитӕ де ‘уазӕг, стыртӕ — Хуыцауы уазӕг, афтӕмӕй нӕ дӕ хорзӕх уӕд!
7-ӕм. Хетӕджы Уастырджы, дунейы фарны тыххӕй
Хетӕджы Уастырджы, дунейы фарн ахӕм арфӕ ракӕнӕд ӕмӕ дӕунейыл сабырдзинад куыд фӕуӕлахиз уа, фӕсивӕд хӕстӕн куыд никуыуал бахъӕуой, фӕлӕ фӕллойыл фыдӕбонгӕнӕг уӕнт.
8-ӕм. Нӕ быдыры зӕдтӕ ӕмӕ нӕ хохы дауджыты тыххӕй
Нӕ быдыры: «Цыргь обау», «Пехуымпар», уӕ алыфарс нӕ хорхос зайы, хъӕздыг, амондджын хор, халсар, дыргътӕ куыд зайа алы аз дӕр ахӕм арфӕ нын ракӕнут. Уӕ хорхосӕй, нӕхи къухфӕллойӕ Хуыцаумӕ хорзӕй куыд кувӕм, ахӕм амонд кувӕг адӕмы уӕд!
9-ӕм. Реком-Мыкалгабыр, Хоры Уацилла, фосы Фӕлвӕра
Реком-Мыкалгабыр, зӕххон адӕм Цӕрӕзонтӕн хорз амонд раттой, абон дӕр уыцы амондӕй амондджын сты, ӕппӕт адӕмӕн дӕр амонд хӕссӕг фӕуӕнт!
Хоры Уацилла, фосы фӕлвӕра, нӕ хор, нӕ фосы бӕркад нын макуы фесафут, нӕхи къухы фӕллойы руаджы нын бӕркадджынӕй-бӕркадджындӕр кӕнӕнт.
10-ӕм. Бӕркад — амонды тыххӕй
Бӕркад амонд Хуыцау раттӕд, хӕдзары чысыл бакуысты бирӕ амонд куыд уа, ахӕм арфӕтӕ мӕ Мыкалгабыртӕ, Хоры — Уацилла ӕмӕ Фосы Фӕлвӕра ракӕнӕнт.
11-м. Къӕсӕрты тыххӕй (кӕронбӕттӕн)
Хӕдзары къӕсӕртыл амондджын уазджытӕ фӕхизӕнт, бинонтӕй балцы чи цӕуа, уый амонджын къӕсӕрыл ахизӕд, хорз фӕндӕгтыл фӕцӕуӕд ӕмӕ дзагармӕй, ӕнӕнизӕй йӕ хӕдзарыл сӕмбӕ-лӕд!
Единый Бог вселенной, славный Великий Бог, да будет над нами твоя благодать и твое благословение. Мы – созданный тобой народ, удели же нам от благ твоих, чтоб мы жили в здоровье, любви и покое дай нам такого счастья!
Уастырджи, делающий жеребенка конем, мальчика – мужчиной, сопровождающий путников! Наши путники – твои гости, наши домашние – Божьи гости; да будут наши дела удачными – дай нам такого счастья!
3. К Тбау Уацилла
Тбау Уацилла, дарующий счастье, избавляющий от бед, уничтожь наши несчастья, укрепи нашу удачу! Пусть будет счастье в каждом доме, в каждой семье!
4. О том, кому посвящен пир
(путник, новорожденный, невеста и т.д.)
а). Мадымайрӕм! Пусть твой подарок – новорожденный – вырастет счастливо! Пусть несет добро фамилии, отцу с матерью, людям. Пусть Бог сделает его могучим и славным мужем!
б). Да прибудет к нам путник во здравии! Он успешно закончил свой поход, не допустил бесславных дел, пусть живет в почете и счастье!
в). О тех, чья свадьба: Пусть в счастливый день соединятся Хасан и Роза, пусть состарятся вместе, душа в душу. Пусть не запачкают своего лица, крепко свяжут друг с другом две фамилии!
5. О Хозяине Места (Бынаты-хицау)
Да будет над нами благословение Хозяина Места! Да будут счастливы прекрасные события, происходящие в этом месте, пусть семья насладится жизнью, и да будут удачны их дела!
Аларди, покровитель детей, наши дети – твои гости! Если придешь в нашу страну – оставь нас веселыми и счастливыми. Дети твои гости и Божьи гости, да будет нам твое благословение!
7. О Хетӕджы Уастырджи и Фарне Вселенной
Хетаджы Уастырджи Фарн Вселенной, дайте такого счастья, чтобы во вселенной победил мир, чтобы молодежи никогда не понадобилось воевать, пусть будет занята только трудом!
8. О равниных и горных ангелах и духах
Осетинские тосты
Единый Бог вселенной, славный Великий Бог, да будет над нами твоя благодать и твое благословение. Мы — созданный тобой народ, удели же нам от благ твоих, чтоб мы жили в здоровье, любви и покое — дай нам такого счастья!
Устырджи, делающий жеребенка конем, мальчика — мужчиной, сопровождающий путников! Наши путники — твои гости, наши домашние — Божьи гости, да будут наши дела удачными — дай нам такого счастья!
К Тбау Уацилла
Тбау Уацилла, дарующий счастье, избавляющий от бед, уничтожь наши несчастья, укрепи нашу удачу! Пусть будет счастье в каждом доме в каждой семье!
О том, кому посвящен пир
( путник, новорожденный, невеста и т.д. )
а). «Мадымайрам!» Пусть твой подарок — новорожденный — вырастет счастливо! Пусть несет добро фамилии, отцу с матерью, людям. Пусть Бог сделает его могучим и славным мужем!
б). Да прибудет к нам путник во здравии! Он успешно закончил свой поход, не допустил бесславных дел, пусть живет в почете и счастье!
в). О тех, чья свадьба:»Пусть в счастливый день соединятся Хасан и Роза, пусть состарятся вместе, душа в душу. Пусть не запачкают своего лица, крепко свяжут друг с другом две фамилии!»
О Хозяине Места (Бынатыхицау)
Да будет над нами благословение Хозяина Места! Да будут счастливы прекрасные события, происходящие в этом месте, пусть семья насладится жизнью, и да будут удачны их дела!
Аларди, покровитель детей, наши дети — твои гости! Если придешь в нашу страну — оставь нас веселыми и счастливыми. Дети твои гости и Божьи гости, да будет нам твое благословение!
О Хетаджи Уастырджи и Фарне Вселенной
Хетаджи Уастырдж и «Фарн» Вселенной, дайте такого счастья, чтобы во вселенной победил мир, чтобы молодежи никогда не понадобилось воевать, пусть будет занята только трудом!
О равниных и горных ангелах и духах
Наши равнинные «Цыргъ Обау», «Пехумпар», вокруг вас растут наши злаки, пожелайте, чтоб каждый год богато уродились зерно, овощи и фрукты. Пусть ваше зерно и наш труд дают нам возможность обращаться к Богу — да будет такое счастье молящимся людям!
Реком — Мыкалгабырта, Хлебный Уацилла, Овечий Фалвара
Реком — Мыкалгабырта дали земным людям (из рода) Царазонта удачи и счастья, и сегодня оно есть у них, так пусть принесут счастье всем людям!
Хлебный Уацилла, Овечий Фалвара, вовеки не лишайте нас изобилия зерна и скота, пусть их становится все больше благодаря труду наших рук!
О счастье и изобилии
Дай Бог счастья и изобилия, чтобы в доме даже от малой работы было изобилие и большое счастье — да будет на то воля Мыкалгабырта, Хлебного Уацилла и Овечьего Фалвара.
О пороге (завершающий)
Пусть счастливые гости переходят через порог дома, пусть счастливый порог переступит и тот, кто из семьи отправляется в путь, пусть пройдет он по хорошим дорогам и здоровым, с полными руками вернется в дом!
Эти тосты занимают важное место в осетинском застолье, ошибиться в них нельзя. Правда, в каждом ущелье есть свой, особо почитаемый святой, в зависимости от этого второй или третьи тосты бывают посвящены своему святому.
Скажем, в Куртатинском ущелье это — Дзивгис, в Архонском и Санибинском — Реком, в Уаллагкоме — Сонгута, в Тибе — Таранджелос, в Тырсыгоме — Саниба и т.д.
Последовательность молитв за осетинским молитвенным столом
Эти молитвы занимают важное место в осетинском священнодействии, ошибиться в них нельзя. Правда, в каждом ущелье есть свой, особо почитаемый святой, в зависимости от этого второй или третьи молитвы бывают посвящены своему святому.
Скажем, в Куртатинском ущелье это – Дзивгис, в Архонском и Санибинском – Реком, в Уаллагкоме – Сонгута, в Тибе – Таранджелос, в Тырсыгоме – Саниба и т.д.
1-аг. Стыр Хуыцауы тыххӕй
Дунедарӕг кадджын Стыр Хуыцау, да хорзӕх ӕмӕ нӕ дӕ арфӕ уӕд. Де ‘сфӕлдыст адӕм стӕм ӕмӕ нын дӕ хорздзинадӕй хай бакӕн! Ӕнӕнизӕй, уарзонӕй, ӕнӕмастӕй куыд цӕрӕм, ахӕм амонд на уӕд!
2-аг. Уастырджийы тыххӕй
Уастырджи! Байраг-бӕхгӕнӕг, лаппу-лӕггӕнӕг, фӕндаггоныфарс цӕуӕг дӕ, нӕ бӕлццӕттӕ де ‘уазӕг, бынӕттонтӕ Хуыцауы уазӕг, афтӕмӕй амондджын хъуыдӕгты лӕуд куыд уӕм, ахӕм амонд нын ратт.
3-аг. Тбау-Уациллаӕйы тых-хӕй
ТБАУ-УАЦИЛЛА! Амонддӕттӕг, — фыдбылыз сафаг у. Нӕ фыдбы-лызтӕ нын фесаф, нӕ амонд нын уӕлӕхиз фӕкӕн! Алкӕйы хӕдзары бинонтӕ дӕр амондджын уӕнт!
4-ӕм. Куывд кӕй тыххӕй у
(балццон, ноггуырд, чындзхаст, ӕмӕ афтӕ дӕрддар)
а) Мадымайрӕмы лӕвар — ноггуырд — амондджынӕй схъомыл уӕд! Мыггаггӕн, мад ӕмӕ фыдӕн, дзыллӕтӕн цардыхос хӕссӕг гуырд фӕуӕд! Хъӕбатыр, кадджын лӕг ӕй Хуыцау скӕнӕд!
б) Бӕлццон алыбон ‘гас ӕрцӕуӕд! Йӕ балц хорзӕй ахицӕн кодта, ӕгаддзинад йӕ сӕрмӕ не ’рхаста, кадджын, амондджыннӕй куыд цӕра, ахаем арфӕ йӕ уӕд!
в) Чындзӕхсӕв кӕй тыххӕй у, уыдон: Хасан ӕмӕ Розӕ амондджын бон баиу уӕнт, ӕмкъай — ӕмзайӕ базӕронд уӕнт. Сӕ цӕсгом ма фӕчъизи кӕнӕнт, дыууӕ мыггаджы фидар бабӕттӕнт.
5-ӕм. Бынаты хицауы тыххӕй
Бынаты хицауы хорзӕх нӕ уӕд, бынаты цы рӕсугьд хъуыддӕгтӕ цӕуы, уыдон амондджын фӕуӕнт, бинонтӕ дзы цардӕй бафсӕдӕнт, сӕ хъуыддӕгтӕ рӕстмӕ цӕуӕнт кӕддӕриддӕр!
6-ӕм. Алардыйы тыххӕй
Аларды — сывӕллӕтты дзуар, нӕ сабитӕ де ‘уазӕг! А бӕстӕм куы ‘рцӕуай, уӕд нӕ хъазгӕ-худ-гӕйӕ ныууадз. Сабитӕ де ‘уазӕг, стыртӕ — Хуыцауы уазӕг, афтӕмӕй нӕ дӕ хорзӕх уӕд!
7-ӕм. Хетӕджы Уастырджы, дунейы фарны тыххӕй
Хетӕджы Уастырджы, дунейы фарн ахӕм арфӕ ракӕнӕд ӕмӕ дӕунейыл сабырдзинад куыд фӕуӕлахиз уа, фӕсивӕд хӕстӕн куыд никуыуал бахъӕуой, фӕлӕ фӕллойыл фыдӕбонгӕнӕг уӕнт.
8-ӕм. Нӕ быдыры зӕдтӕ ӕмӕ нӕ хохы дауджыты тыххӕй
Нӕ быдыры: «Цыргь обау», «Пехуымпар», уӕ алыфарс нӕ хорхос зайы, хъӕздыг, амондджын хор, халсар, дыргътӕ куыд зайа алы аз дӕр ахӕм арфӕ нын ракӕнут. Уӕ хорхосӕй, нӕхи къухфӕллойӕ Хуыцаумӕ хорзӕй куыд кувӕм, ахӕм амонд кувӕг адӕмы уӕд!
9-ӕм. Реком-Мыкалгабыр, Хоры Уацилла, фосы Фӕлвӕра
Реком-Мыкалгабыр, зӕххон адӕм Цӕрӕзонтӕн хорз амонд раттой, абон дӕр уыцы амондӕй амондджын сты, ӕппӕт адӕмӕн дӕр амонд хӕссӕг фӕуӕнт!
Хоры Уацилла, фосы фӕлвӕра, нӕ хор, нӕ фосы бӕркад нын макуы фесафут, нӕхи къухы фӕллойы руаджы нын бӕркадджынӕй-бӕркадджындӕр кӕнӕнт.
10-ӕм. Бӕркад — амонды тыххӕй
Бӕркад амонд Хуыцау раттӕд, хӕдзары чысыл бакуысты бирӕ амонд куыд уа, ахӕм арфӕтӕ мӕ Мыкалгабыртӕ, Хоры — Уацилла ӕмӕ Фосы Фӕлвӕра ракӕнӕнт.
11-м. Къӕсӕрты тыххӕй (кӕронбӕттӕн)
Хӕдзары къӕсӕртыл амондджын уазджытӕ фӕхизӕнт, бинонтӕй балцы чи цӕуа, уый амонджын къӕсӕрыл ахизӕд, хорз фӕндӕгтыл фӕцӕуӕд ӕмӕ дзагармӕй, ӕнӕнизӕй йӕ хӕдзарыл сӕмбӕ-лӕд!
Единый Бог вселенной, славный Великий Бог, да будет над нами твоя благодать и твое благословение. Мы – созданный тобой народ, удели же нам от благ твоих, чтоб мы жили в здоровье, любви и покое дай нам такого счастья!
Уастырджи, делающий жеребенка конем, мальчика – мужчиной, сопровождающий путников! Наши путники – твои гости, наши домашние – Божьи гости, да будут наши дела удачными – дай нам такого счастья!
3. К Тбау Уацилла
Тбау Уацилла, дарующий счастье, избавляющий от бед, уничтожь наши несчастья, укрепи нашу удачу! Пусть будет счастье в каждом доме, в каждой семье!
4. О том, кому посвящен пир
(путник, новорожденный, невеста и т.д.)
а). Мадымайрӕм! Пусть твой подарок – новорожденный – вырастет счастливо! Пусть несет добро фамилии, отцу с матерью, людям. Пусть Бог сделает его могучим и славным мужем!
б). Да прибудет к нам путник во здравии! Он успешно закончил свой поход, не допустил бесславных дел, пусть живет в почете и счастье!
в). О тех, чья свадьба: Пусть в счастливый день соединятся Хасан и Роза, пусть состарятся вместе, душа в душу. Пусть не запачкают своего лица, крепко свяжут друг с другом две фамилии!
5. О Хозяине Места (Бынаты-хицау)
Да будет над нами благословение Хозяина Места! Да будут счастливы прекрасные события, происходящие в этом месте, пусть семья насладится жизнью, и да будут удачны их дела!
Аларди, покровитель детей, наши дети – твои гости! Если придешь в нашу страну – оставь нас веселыми и счастливыми. Дети твои гости и Божьи гости, да будет нам твое благословение!
7. О Хетӕджы Уастырджи и Фарне Вселенной
Хетаджы Уастырджи Фарн Вселенной, дайте такого счастья, чтобы во вселенной победил мир, чтобы молодежи никогда не понадобилось воевать, пусть будет занята только трудом!
8. О равниных и горных ангелах и духах
Наши равнинные Цыргъ Обау, Пехуымпар, вокруг вас растут наши злаки, пожелайте, чтоб каждый год богато уродились зерно, овощи и фрукты. Пусть ваше зерно и наш труд дают нам возможность обращаться к Богу – да будет такое счастье молящимся людям!
9. Реком – Мыкалгабыртӕ, Хлебный Уацилла, Овечий Фӕлвӕра
Реком – Мыкалгабыртӕ дали земным людям (из рода) Царазонта удачи и счастья, и сегодня оно есть у них, так пусть принесут счастье всем людям!
Хлебный Уацилла, Овечий Фалвара, вовеки не лишайте нас изобилия зерна и скота, пусть их становится все больше благодаря труду наших рук!
10. О счастье и изобилии
Дай Бог счастья и изобилия, чтобы в доме даже от малой работы было изобилие и большое счастье – да будет на то воля Мыкалгабырта, Хлебного Уацилла и Овечьего Фалвара.
11. О пороге (завершающий)
Пусть счастливые гости переходят через порог дома, пусть счастливый порог переступит и тот, кто из семьи отправляется в путь, пусть пройдет он по хорошим дорогам и здоровым, с полными руками вернется в дом!
Немые аланы. Неужели до Бога доходят только молитвы на осетинском?
В одном из крупнейших книжных магазинов Владикавказа закрыли отдел национальной литературы. Но удивительно не это. Удивительно – что только сейчас.
Патриотов на осетинскую душу населения, пожалуй, больше, чем где-либо в мире. Мы только и делаем, что гордимся. Причем, поводов для гордости несколько вагонов и столько же прицепленных к ним тележек. В первую очередь, это аланы. Они наше всё и мы их никому не собираемся отдавать. Следом идут более близкие предки, построившие башни и Город мертвых. Гордимся мы и своими земляками – Героями Советского Союза. Но больше всего мы гордимся, что у нас такой красивый и ни на кого в ближайшем окружении не похожий язык. Это как последний знак качества. Маркер, который подтверждает всё вышесказанное.
На осетинском языке хорошо говорить тосты. О, он просто создан для этого. Где-то в душе каждый носитель языка верит, что только молитва на осетинском с большей вероятностью дойдет до Бога. Поэтому надо молиться только на нем. Еще осетинский язык любят использовать в… Да больше, кажется, нигде, если не считать пафосных выступлений в национальной одежде. Но это не считается, потому как сильно напоминает молитву и по большому счету, ни к кому не обращено.
Зато мы чтим наших поэтов и писателей. Коста – вне конкуренции. Он основоположник, все дела. Святое, в общем. Правда, возникает проблема. У Коста очень немного длинных стихотворений и поэм. В основном, стихи короткие и легко заучиваемые. Но останови на улице первого попавшегося патриота, он в лучшем случае, помимо «Гино, гино, гис» сможет процитировать пару строф из «Додой». Это неплохо, конечно, но как-то не тянет на что-то серьезное.
Недавно ко мне обратился мой родственник с просьбой помочь разместить в интернете первый роман на осетинском языке. Он называется «Уады уынæр» и написал его Коста Фарнион в 30-х годах. И знаете что – я долго думал, что означает название. Название, Карл! Даже ни одной страницы не прочел – споткнулся на названии. Подозреваю, что не я один. Хотя, казалось бы, сельский, в ранние годы даже статьи на осетинском писал.
Сейчас хоть бестселлер напиши на осетинском, вряд ли его прочтет больше 100 человек. И это не говоря о том, что современным осетинским писателям приходится чуть ли не на паперть идти, чтобы опубликоваться. Это унизительно не столько для авторов, сколько для нас, патриотов и истинных алан. При этом шлак вроде «Давай, Осетия, до свидания» становится чуть ли не культовой вещью, сам Станислав Кесаев хвалит. А нормальные книги, написанные не языком пятиклассника, но на осетинском, никто не замечает.
Но даже если каким-то чудом находятся деньги, книги никто не покупает. А магазины, приятной фишкой которых были «осетинские» отделы, решают избиваться от балласта. Винить их трудно. Сейчас у нас капитализм и калькулятор стал иконой.
Так что не надо горьких слёз по закрытым отделам. Это не магазины виноваты, а мы. Больше никто. Станцевать массовый симд на площади – это да, это мы умеем. Нарядиться в одежду Лизы Габарати – умеем еще лучше. Завернуть красивый тост – тут нам вообще равных нет. Только зачем и кому всё это нужно без фундамента?
Издан молитвослов на осетинском языке
Богоявленский Аланский женский монастырь представил православный молитвослов на осетинском языке («Куывдуат»), изданный по благословению Архиепископа Ставропольского и Владикавказского Феофана, сообщает сайт Ставропольской и Владикавказской епархии.
Над изданием трудился коллектив энтузиастов, который возглавил выпускник Северо-Осетинского государственного университета, настоятель храма Рождества Пресвятой Богородицы в городе Дигора иерей Роман Плиев. Много сил приложили сестры Богоявленской обители во главе с настоятельницей монахиней Нонной (Багаевой). Проект стал поистине международным – помощь в финансировании оказал Благотворительный фонд РПЦЗ, который возглавляет священник Андрей Сикоев из Мюнхена.
«Пусть эта книга войдет в дом каждого осетина и станет достоянием всей Осетии. Молись Богу, мой любимый осетинский народ, на родном языке!» – сказал Архиепископ Феофан, представляя молитвослов. Это произошло в Богоявленском монастыре, где Владыка совершил богослужения в день престольного праздника.
В молитвослове собраны переводы утренних, дневных и вечерних молитв, молитв на разные случаи жизни, обращенных к Господу, Богородице, великим святым. Основу составили переводы, выполненные священниками осетинами в XIX веке. Священник Роман Плиев вместе с коллегами-филологами перевел тексты в современную графику и привел в соответствие с сегодняшними нормами осетинской орфографии.
- https://iskra-m.ru/2018/09/tost-bogu-na-osetinskom/
- http://www.pir-ok.ru/tosti.htm
- https://prazdnikmir.ru/osetinskie-tosty-za-stolom/
- https://2020-2020.ru/tosty/osetinskie-tosty/
- https://iskra-m.ru/2018/11/tosty-na-osetinskom-yazyke/